Na jakie choroby można dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Poradnik w pigułce

W zderzeniu z chorobą, która ma wpływ na codzienność zarówno rodzic dziecka, jak i osoba dorosła szuka odpowiedzi, na jakie choroby można dostać orzeczenie o niepełnosprawności.

Wobec braku jednoznacznej odpowiedzi pojawiają się wątpliwości „czy dana choroba jest wystarczająca, by zyskać uprawnienie do orzeczenia”?

W artykule postaramy się przybliżyć Czytelnika do właściwej interpretacji jego indywidualnej sytuacji zdrowotnej, tak, by zyskał wiedzę czy ma podstawy do ubiegania się o orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.

Definicja niepełnosprawności wg ustawy o Rehabilitacji Zawodowej

Pierwszym kryterium, które stanowi podstawę do rozstrzygnięć wątpliwości i trzeba wziąć je pod uwagę, jest zdefiniowanie, czym jest niepełnosprawność. Z pomocą przychodzi nam Ustawa o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych.

Ustawa mówi o niepełnosprawności, jako o stanie naruszenia sprawności organizmu. Przy czym osoba niepełnosprawna wskutek naruszenia tejże sprawności jest niezdolna do wypełniania swoich ról społecznych stosownie do wieku oraz posiada niezdolność do pracy w warunkach normalnych.

Jak można zauważyć, definicja niepełnosprawności pomija zupełnie aspekt choroby.

Co więc kwalifikuje do wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności?

Zauważyć trzeba, iż aby doszło do ograniczeń w pełnieniu ról społecznych, czy wystąpiła niezdolność do pracy, musi zadziałać określony czynnik. Czynnikiem takim może być choroba, uraz lub wada, które nie poddają się trwałemu wyleczeniu i pozostawiają skutki w postaci ograniczeń w funkcjonowaniu w codzienności.

To jak głęboko upośledzone jest wykonywanie codziennych czynności, decyduje zaś o wydaniu orzeczenia o niepełnosprawności. W przypadku osób dorosłych czynnik ten ma dodatkowo wpływ na przypisany stopień niepełnosprawności.

Jakie schorzenia ujmuje lista chorób do orzeczenia o niepełnosprawności?

Lepiej mówić o liście zaburzeń, które dotyczą danego układu, niż o liście chorób. Z konkretnymi układami bowiem łączy się symbol przyczyny niepełnosprawności ujmujący zakres naruszenia sprawności organizmu.

Naruszoną sprawność organizmu wg orzecznictwa o niepełnosprawności oznacza się 12 kodami. Są to:

• 01-U czyli upośledzenie umysłowe
  Kod ten otrzymają osoby chorujące na: zespół Downa, fenyloketonurię, zespół Retta, FAS, stwardnienie guzowate, toksoplazmozę i inne choroby upośledzające umysłowe funkcjonowanie człowieka.
• 02-P czyli choroby psychiczne
  Orzeczenie o niepełnosprawności z tym symbolem dostaną chorujący m.in. na: schizofrenię, afektywną chorobę dwubiegunową, silną depresję, trwałe stany lękowe, zespoły otępienne, demencję, chorobę Alzcheimera, zaawansowane nerwice itp.
• 03-L czyli zaburzenia w obszarach głosu, mowy i słuchu
  W obszarze tego kodu orzeczenia o niepełnosprawności otrzymują chorzy m.in. na: chorobę Meniera, zespół Ushera, afazje, wady wrodzone, guzy krtani, uszkodzenia strun głosowych oraz mózgu, infekcje ucha, głuchota idiopatyczna oraz konsekwencje wad wrodzonych lub zażywali leków ototoksycznych.
• 04-O czyli choroby narządu wzroku
  schorzenia, które upośledzają widzenie i jednocześnie mogą być podstawą wydania orzeczenie o niepełnosprawności to m.in.: zaćma, retinopatia cukrzycowa, odklejanie siatkówki, jaskra lub inne uszkodzenie nerwu wzrokowego, konsekwencje chorób nowotworowych oczu, czy zwyrodnienie plamki żółtej.
• 05-R czyli upośledzenie narządu ruchu
  ten kod orzeczenia otrzymają osoby doznające problemów z powodu wad wrodzonych lub na nabytych układu mięśniowego, lub kostnego, po urazach rdzenia kręgowego lub w wyniku schorzeń reumatycznych typu idiopatyczne zapalenie stawów, RZS, ZRZS.
• 06-E czyli epilepsja
  orzeczenie o niepełnosprawności o tym symbolu otrzymują osoby napady padaczkowe w postaci nawracającej, skutkujące istotnymi następstwami psychoneurologicznymi. Przyczyną epilepsji mogą być nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, guzy mózgu, stwardnienie rozsiane, udary.
• 07-S czyli choroby układu oddechowego oraz krążenia
  niepełnosprawność tego typu orzeka się z powodu: niewydolności oddechowej, miażdżycy, kardiomiopatii, POChP, nowotworów płuc i opłucnej, nadciśnienia tętniczego z powikłaniami, mukowiscydozy, choroby niedokrwiennej serca.
• 08-T czyli choroby układu pokarmowego
  pośród chorób skutkujących niepełnosprawnością w tym obszarze wyróżniamy m.in.: stany po resekcji żołądka, przewlekłe zapalenie trzustki, powikłana marskość wątroby, dowód twory przełyku żołądka jelit oraz wątroby.
• 09-M czyli choroby układu moczowo płciowego
  ten typ niepełnosprawności wiąże się z zachorowaniem na: niewydolność nerek, mocznicę, nowotwory złośliwe układu moczowego oraz narządów płciowych.
• 10-N czyli choroby neurologiczne
  ten symbol obejmuje najliczniejszą grupę chorób, który są podstawą, by wydać orzeczenie o niepełnosprawności. Są to np.: choroba Parkinsona, zapalenie mózgu, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, stany po udarach oraz urazach mózgu nerwów obwodowych, dystrofię mięśniowe, rdzeniowy zanik mięśni, mózgowe porażenie dziecięce.
• 11-I czyli inne zaburzenia
  orzeczenie o niepełnosprawności z tym kodem dostawa był chorzy na schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, układu krwiotwórczego, schorzenia zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia utrudniające kontakty międzyludzkie, AIDS.
• 12-C czyli całościowe zaburzenie rozwojowe
  główne schorzenia, które powodują zaburzenia rozwojowe i są podstawą przyznania orzeczenia o niepełnosprawności to autyzm i zespół Aspergera.

Niespecyficzne schorzenia kwalifikujące do orzeczenia o niepełnosprawności

Istnieje grupa chorób, których konsekwencje mogą prowadzić do niepełnosprawności, ale jednocześnie budzą one wątpliwości, czy rzeczywiście do niej kwalifikują. Są to:

• Zaburzenia nastroju, depresja i zaburzenia lękowe

• RZS

• Tętniak mózgu

• Zespół Touretta

• POCHP

• Choroby nowotworowe

• Stwardnienie rozsiane – SM

• Choroba Meniera

• Choroba Baastrupa

• Choroba Scheuermanna

Na jakie choroby można dostać orzeczenie o niepełnosprawności? Przesłanki do wydania dokumentu

Pomimo wymienienia licznej grupy chorób skutkujących wydaniem orzeczenia o niepełnosprawności trzeba wyraźnie podkreślić, że nie ma uniwersalnej listy wszystkich schorzeń, które kwalifikują i jednoznacznie do wydania takiego dokumentu. To czy dana choroba będzie skutkowała niepełnosprawnością, zależy od wielu czynników. Jak je rozpoznać?

Zanim podejmiemy decyzję o złożeniu wniosku do Powiatowego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, musimy wziąć pod uwagę następujące przesłanki:

1. Odpowiedzieć sobie na pytanie, czy z powodu stanu zdrowia osoba wnioskująca lub jej podopieczny radzi sobie bez problemu oraz samodzielnie z podstawowymi czynnościami stosownie do swojego wieku, czy nie. Czy potrzebuje do tego wsparcia innych osób lub sprzętów. Inaczej mówiąc, czy wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy, czy jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.
2. Orzeczenie i stopień niepełnosprawności powinna otrzymać osoba, która wymaga zaopatrzenia w dodatkowy przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub inne urządzenia czy sprzęt rehabilitacyjny, dzięki którym będzie mogła skompensować utracone funkcje.
3. Odpowiedź na pytanie, czy choroba lub uraz sprawiły, że istnieją istotne utrudnienia w realizacji dotychczasowych obowiązków zawodowych lub szkolnych, wskaże bezbłędnie czy powinniśmy złożyć wniosek o orzeczenie stopnia niepełnosprawności. Podobnie odpowiedź stwierdzająca, iż potrzebujemy zatrudnienia w warunkach pracy chronionej lub udziału w szkolnictwie specjalnym albo integracyjnym.
4. Trzeba rozważyć także kwestię, na ile choroba utrudnia wypełnianie ról społecznych. Status osoby niepełnosprawnej zapewne uzyska wnioskodawca, który wymaga w kontaktach społecznych stałej lub długotrwałej pomocy drugiej osoby.

Procedura orzekania o niepełnosprawności

Przedstawione powyżej wskazówki oraz wymienione w przykłady chorób mogą ułatwić odpowiedź na pytanie, czy warto i należy złożyć wniosek o orzeczenie o niepełnosprawności w indywidualnym przypadku.

Nawet jeśli mamy wątpliwości, czy jesteśmy uprawnieni do orzeczenia, to musimy pamiętać, że ostatecznie to komisja rozstrzyga, czy dana osoba jest niepełnosprawna.

Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności

Starania o nadanie statusu osoby niepełnosprawnej zaczynamy od wniosku. Wypełniony wniosek należy złożyć w Miejskim lub Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Dołączyć do niego trzeba zaświadczenie o stanie zdrowia od lekarza ogólnego, wszelką dokumentację medyczną oraz jeśli posiada się karty informacyjne leczenia szpitalnego.

Wniosek można złożyć w imieniu własnym samodzielnie lub robi to przedstawiciel osoby zainteresowanej (w przypadku dziecka lub osoby ubezwłasnowolnionej). Czynności tej może dokonać także kierownik Ośrodka Pomocy społecznej, gdy ma zgodę osoby zainteresowanej lub jej ustawowego przedstawiciela.

Tryb pracy zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności

1. Jako pierwsza instancja prace orzecznicze prowadzi komisja powołana przy Powiatowym lub Miejskim Zespole do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Komisje przeprowadzają badanie i wydają orzeczenia po niepełnosprawności dzieciom do 16 roku życia lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osobom po 16 roku życia. Zespoły te mają obowiązek także orzec o wskazaniach do ulg i uprawnień. W ramach składu orzekającego udział bierze przynajmniej 2 osoby. Obok lekarza, jedną z nich powinien być specjalista: pedagog, psycholog lub pracownik socjalny.
2. Drugą instancję stanowią Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności.
3. Organem odwoławczym natomiast są Rejonowe Sądy Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Jakie stopnie niepełnosprawności się orzeka?

Orzeczenia dotyczą stwierdzeń o: lekkim stopniu niepełnosprawności, umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz znacznym stopniu niepełnosprawności.

Co mówi lekki stopień niepełnosprawności?

Zazwyczaj niepełnosprawni, którzy otrzymali ten stopień, są zdolni do samodzielnej egzystencji i mogą kompensować swoją niepełnosprawność za pomocą środków technicznych i sprzętu ortopedycznego. Posiadają niezdolność do pracy częściową w porównaniu do zdrowych osób z tymi samymi kwalifikacjami.

Co mówi umiarkowany stopień niepełnosprawności?

Niepełnosprawny posiadający ten stopień w orzeczeniu zwykle może pracować w warunkach pracy chronionej. Potrzebuje także częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Co mówi znaczny stopień niepełnosprawności?

Jeśli w orzeczeniu spotykamy taki zapis, najprawdopodobniej niepełnosprawny potrzebuje pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Nie ma zdolności do samodzielnej egzystencji. Jeśli podejmuje zatrudnienie, musi mieć odpowiednio dostosowane miejsce pracy lub podlega warunkom pracy chronionej.

Niezdolność do pracy a orzeczenie niepełnosprawności. Orzecznictwo w Polsce

W Polsce istnieje złożone orzecznictwo opierające swoją pracę na podstawie odrębnych przepisów. Orzeczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decydują głównie o prawie do renty. Orzeczenia o niepełnosprawności Zespołów do Spraw Orzekania są natomiast podstawą do ulg i uprawnień przyznawanych niepełnosprawnym. Odgrywają istotną rolę w obszarze zatrudnienia osób z niepełnosprawnością.

Teoretycznie orzeczenie o stopniu niepełnosprawności znacznym, umiarkowanym i lekkim jest tożsame z orzeczeniem ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, o całkowitej niezdolności do pracy lub częściowej niezdolności do pracy.

Na jakie choroby można dostać orzeczenie o niepełnosprawności. Podsumowanie

Powyższe rozważania prowadzą do jednoznacznego wniosku: to nie choroba decyduje o tym, czy osoba doznająca konkretnego schorzenia otrzyma orzeczenie o niepełnosprawności. Decydujące jest natomiast to, w jakim w zakresie choroba utrudnia samodzielne jej funkcjonowanie w codzienności. Najważniejszym kryterium, które jest brane pod uwagę przez lekarzy orzeczników i skutkuje wydaniem orzeczenia o niepełnosprawności, są:

1. utrudnienia w realizacji obowiązku szkolnego w normalnym trybie w przypadku dzieci,
2. trudności związane z realizacją obowiązków zawodowych w normalnych warunkach,
3. brak lub ograniczenie samodzielności oraz potrzeba kompensacji za pomocą środków technicznych i przedmiotów ortopedycznych utraconych funkcji organizmu, aby zaspokoić swoje podstawowe potrzeby życiowe.

Aktualnie stan funkcjonalny, zależność od pomocy innych, trzeba zawsze odnosić do wieku oraz możliwości osoby zdrowej.

Niewątpliwie, aby uzyskać status osoby niepełnosprawnej i otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności koniecznie trzeba złożyć wniosek do odpowiedniej instytucji względem miejsca zamieszkania, a następnie zgłosić się na komisję, która orzeknie, czy jesteśmy niepełnosprawni.

Zapraszamy do innych artykułów na portalu dzieciniepełnosprawne.pl!