Epilepsja u dzieci. Przebieg choroby, leczenie i edukacja

Przyjrzymy się dzisiaj z bliska problematyce epilepsji u dzieci. To schorzenie neurologiczne może znacząco wpływać na codzienne życie, rozwój i edukację. Padaczka to choroba charakteryzująca się nawracającymi napadami, które wynikają z nagłego i nadmiernego wyładowania elektrycznego w mózgu. Diagnoza u małych pacjentów wymaga szczególnej uwagi i zrozumienia. Dzieje się tak ze względu na wyzwania, jakie stawia epilepsja u dzieci pod kątem leczenia i adaptacji do życia szkolnego.

W naszym artykule omówimy proces diagnozy epilepsji u dzieci i dostępne metody leczenia. Rozwiniemy również temat wpływu choroby na edukację, analizując wyzwania, jakie stawia przed dziećmi, ich rodzinami oraz szkołami.

Co to jest epilepsja u dzieci?

Opisy pierwszych epizodów padaczkowych odnaleźć można w starożytnych pismach naszej kultury. Choroba ta, będąca schorzeniem neurologicznym, zawsze wzbudzała tajemniczość oraz stwarzała niepokój zarówno u osób dotkniętych nią, jak i w ich otoczeniu.

Jest to jedno z najczęstszych schorzeń mózgu, zazwyczaj rozpoczynające się przed osiągnięciem 20. roku życia. Napady padaczkowe trwają zwykle około 3 minut. Objawy tych ataków przejawiają się w różny sposób i są one bardziej lub mniej widoczne dla otoczenia.

Szacuje się, że w Polsce około 1% mieszkańców, co stanowi około 300 tysięcy osób, zmaga się z tym schorzeniem. W przypadku dzieci prawie 80% z nich doświadcza remisji napadów, co oznacza, że choroba jest uleczalna. Warto jednak zauważyć, że istnieją szczególne okresy podatne na wystąpienie tych ataków. Są to lata 2-6 oraz 11-21, czyli okres dorastania.

Epilepsja objawy. Jak może wyglądać napad padaczkowy?

Powszechnie panuje przekonanie, że atak padaczki manifestuje się utratą przytomności, drgawkami, sinicą oraz niekontrolowanym oddawaniem moczu. Jednakże, w rzeczywistości, objawy padaczki mogą przybierać różne formy, w tym halucynacje wzrokowe, słuchowe lub inne przejawy. Dla osób dotkniętych tą chorobą, codzienne życie staje się równowagą między normalnością a narzuconymi przez nią ograniczeniami.

Objawy epilepsji różnią się w zależności od rodzaju napadu. W przypadku napadów nieświadomości u dzieci objawiają się one nagłą utratą kontaktu z otoczeniem, wzmożonym napięciem mięśni posturalnych oraz automatyzmami ruchowymi. Te napady pojawiają się i ustępują nagle.

Napady miokloniczne charakteryzują się mimowolnymi, krótkotrwałymi ruchami zgięciowymi mięśni, symetrycznymi i występującymi w seriach po kilka, gdzie każdy skurcz trwa 1-2 sekundy. W tym przypadku świadomość pozostaje zachowana.

Uogólnione napady toniczno-kloniczne objawiają się utratą świadomości, a następnie krótkimi zgięciami i wyprostami kończyn, po których następują drgawki. Natomiast napady toniczne charakteryzują się sztywnieniem kończyn i tułowia, prowadząc do upadku i potencjalnych urazów. Dodatkowo, obserwuje się objawy oczne, takie jak otwieranie lub zamykanie powiek czy stan „zapatrzenia”.

Napad padaczkowy u dzieci. Rodzaje napadów  

Napady padaczkowe można również sklasyfikować jako petite mal (małe) lub grand mal (duże).

• Małe napady charakteryzują się krótkotrwałymi utratami świadomości, często niezauważanymi zarówno przez otoczenie, jak i samego chorego.
• Duże napady natomiast objawiają się utratą przytomności, drgawkami, szczękościskiem, czasem towarzyszą im szybkie ruchy gałek ocznych, podobne do tych występujących w fazie snu REM.

Jakie są napady padaczkowe dzieci?

Objawy epilepsji manifestują się w różny sposób. Wynika to zarówno z lokalizacji ogniska padaczkowego w mózgu, jak i wieku osoby. Rozwój tej choroby przyjmuje różnorodne trajektorie. U niektórych dzieci napady pojawiają się często, nawet kilka razy dziennie, podczas gdy u innych ograniczają się do sporadycznych epizodów trwających przez całe życie.

Wyróżniamy trzy główne typy napadów, w zależności od obszaru, w którym rozpoczyna się aktywność epileptyczna:

1. Napady proste (ogniskowe)
   Charakteryzują się ograniczeniem do konkretnego obszaru mózgu i zazwyczaj trwają kilka minut. Osoba pozostaje wtedy świadoma, jednak może odczuwać mrowienie, napięcie w konkretnej części ciała lub doświadczać zmysłowych iluzji, takich jak zapachy, wzory widzenia, smaki czy emocje niepodlegające kontroli. Podobne objawy mogą występować również w innych zaburzeniach, przykładowo: migrena, narkolepsja a nawet choroba psychiczna. Z tego względu bardzo ważna jest odpowiednia i precyzyjna diagnostyka, która pozwoli wdrożyć skuteczne leczenie powstrzymujące rozwój choroby.
2. Napady złożone
   Podczas tych napadów dochodzi do zmienionego stanu świadomości, braku reakcji na bodźce i nieruchomości spojrzenia. Często obserwuje się mimowolne, powtarzalne gesty, takie jak manipulacje ubraniem czy szczękanie zębami. Po zakończeniu napadu osoba zazwyczaj nie pamięta zdarzenia, może być zdezorientowana i ma silną potrzebę snu.
3. Napady uogólnione
   Objęciem nimi jest cały mózg i dzielą się na dwie podkategorie: drgawkowe i niedrgawkowe.
   – napady niedrgawkowe występują u dzieci, trwają krótko, objawem jest mruganie powiekami. W tym czasie dziecko traci kontakt z otoczeniem, utrzymując jednocześnie napięcie mięśniowe. U większości dzieci tego typu napady ustępują do dwunastego roku życia.

Przyczyny padaczki u dzieci

Niestety, nie u wszystkich pacjentów możliwe jest określenie przyczyn choroby. Można je upatrywać między innymi w uszkodzeniach mózgu, które miały miejsce w okresie życia płodowego bądź wynikły z nieprawidłowego przebiegu porodu, np. w wyniku niedotlenienia okołoporodowego.

Dodatkowymi czynnikami predysponującymi do wystąpienia zaburzenia u dzieci są choroby genetyczne, nieprawidłowy poziom cukru we krwi oraz urazy głowy.

Wpływ genów na wystąpienie choroby u dziecka. Czy epilepsja jest dziedziczna?

Najwyższe prawdopodobieństwo wystąpienia padaczki (73%) obserwuje się u bliźniąt jednojajowych, co stanowi silny argument na rzecz wpływu czynników genetycznych. U bliźniąt dwujajowych ryzyko to szacuje się na 33%.

W sytuacji, gdy oboje rodzice cierpią na padaczkę, prawdopodobieństwo, że ich potomstwo nie będzie dotknięte tą chorobą, przekracza 70%. Jeśli jedno z rodziców jest chorych na padaczkę, ryzyko jej wystąpienia u potomstwa przewyższa średnie ryzyko populacyjne i wynosi 4% (jeśli ojciec choruje) oraz 8% (w przypadku chorej matki).

Ogólne ryzyko wystąpienia padaczki u kuzynów pierwszego stopnia szacuje się na 2,5%, natomiast w przypadku padaczek uogólnionych, sięga nawet 9%.

Epileptyk. Od kiedy mówimy o chorobie?

Epilepsja to schorzenie przewlekłe i charakteryzuje się skłonnością do nawracających, nieprowokowanych napadów. Diagnoza epilepsji opiera się na analizie wywiadu medycznego oraz wyników badań dodatkowych, takich jak tomografia komputerowa.

Stwierdza się obecność choroby tylko w przypadku, gdy pacjent doświadczył co najmniej dwóch samoistnych napadów padaczkowych, oddzielonych od siebie okresem dłuższym niż 24 godziny.

Proces rozpoznania epilepsji u dzieci

Często zdarza się, że u najmłodszych dzieci obserwuje się epizody nazywane drgawkami gorączkowymi, które z reguły ustępują około 5-6 roku życia. Istotne jest to, że nie stanowią one podstawy do postawienia diagnozy epilepsji. W przypadku wystąpienia tego typu zdarzeń zawsze należy skonsultować to z neurologiem dziecięcym.

W celu diagnozy u dziecka wskazane jest przeprowadzenie kompleksowej oceny, obejmującej badanie pediatryczne, neurologiczne, psychiatryczne, a także psychologiczne z uwzględnieniem badań krwi oraz elektroencefalografii (EEG).

Z jakimi zaburzeniami może współwystępować epilepsja u dzieci?

Epilepsja u dzieci może współwystępować z takimi zaburzeniami jak:

• zaburzenia zachowania,
• zaburzenia nerwicowe,
• dysleksja lub dysortografia,
• całościowe zaburzenia rozwojowe takie jak spektrum autyzmu.

Jest to istotne z tego powodu, gdyż muszą być one brane pod uwagę w procesie leczenia.

Leki na epilepsję i ich zadanie? Proces leczenia epilepsji u dzieci

Podstawowym celem terapii jest prewencja kolejnych napadów. Choć skuteczność leczenia nie gwarantuje całkowitego ustąpienia napadów, może znacząco zmniejszyć ich częstotliwość.

Terapia głównie skupia się na farmakoterapii, gdzie dobór leku przeciwpadaczkowego uwzględnia różne czynniki, takie jak forma i rodzaj napadu oraz tolerancja pacjenta. Zaleca się, aby lek ten nie tylko redukował lub eliminował napady epilepsji, ale również cechował się efektywnym wchłanianiem z przewodu pokarmowego, szerokim spektrum działania, niską toksycznością oraz dobrą tolerancją. Integralnym elementem leczenia jest również edukacja pacjenta, a w przypadku dzieci, także ich rodziców.

Dodatkowo istotnym czynnikiem w procesie terapeutycznym jest budowanie zaufania w relacji między lekarzem, dzieckiem a rodzicami. Lekarz pełni rolę wiarygodnego źródła informacji, odpowiedzialnego za diagnozę choroby i opiekę nad pacjentem.

Epilepsja, czego nie jeść? Rola diety w leczeniu epilepsji u dzieci

Dieta ketogeniczna to alternatywna opcja żywieniowa oparta na zdrowych tłuszczach i białku. Zakłada znaczące ograniczenie spożycia węglowodanów do maksymalnie 50 g dziennie. Przyjęcie zasad tej diety prowadzi do zwiększenia produkcji ciał ketonowych, wprowadzając organizm w stan ketozy, czyli stan zakwaszenia. W rezultacie dochodzi do wzrostu stężenia acetonu, co, wsparte niskim poziomem glukozy, aktywuje kanały potasowe.

Zastosowanie diety ketogenicznej istotnie poprawia metabolizm i wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego. To z kolei przekłada się na zmniejszenie pobudliwości neuronów, co skutkuje rzadszymi napadami padaczki. Ważne jest również podkreślenie, że dieta ketogeniczna stanowi skuteczną formę terapii w przypadku leczenia padaczki, szczególnie w sytuacji, gdy inne metody okazują się nieskuteczne. Należy dodać, że dieta ketogenna jest również uznaną metodą leczenia padaczki u dzieci.

Niestety dieta ketogeniczna nie może być stosowana u wszystkich dzieci z epilepsją. Przeciwskazaniami są:

• niektóre choroby serca,
• wrodzone zaburzenia metaboliczne,
• choroby nerek, wątroby i trzustki,
• cukrzyca.

W przypadku epilepsji zaleca się unikanie cukru, który występuje w ciastkach, batonach, lodach oraz wyrobach cukierniczych, utrudniając lub nawet uniemożliwiając wejście organizmu w stan ketozy. Dodatkowo niewskazane są niektóre owoce, takie jak banany, jabłka, melony, śliwki, a także cytrusy (z wyjątkiem cytryny i limonki). Z diety również powinny być wyeliminowane słodzone napoje gazowane, soki owocowe, napoje energetyczne, kompoty i inne napoje zawierające cukier.

Napady padaczkowe u dziecka. Jak radzić sobie z chorobą w codziennym życiu?

W kontekście chorób przewlekłych, takich jak epilepsja, istotnym aspektem społecznym jest pojęcie jakości życia. Stanowi to subiektywną ocenę jednostki, obejmującą porównania różnych aspektów życiowych.

W niedawnym czasie, specjaliści z dziedziny neurologii skupiali się głównie na całkowitym powstrzymywaniu napadów padaczkowych, zaniedbując aspekty emocjonalne pacjenta oraz wpływ choroby na różne sfery życia, takie jak: edukacja, relacje z rówieśnikami, rodzina czy zainteresowania.

Tymczasem kluczowym warunkiem adekwatnego rozwoju dziecka zmagającego się z chorobą jest zaspokajanie jego potrzeb zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków umożliwiających dziecku funkcjonowanie w rodzinie, wśród rówieśników oraz w szkole.

Co jest ważne w procesie edukacji dzieci miewających napady padaczkowe?

W pierwszej kolejności należy zadbać o jakość życia dziecka. Rozważając kwestię jakości życia, odnosi się ona do krótkotrwałych trudności w nauce, choć niewiele dzieci doświadcza ich bezpośrednio w szkole. Niemniej jednak tego rodzaju trudności mogą prowadzić do niemożności uczestniczenia w różnych zajęciach szkolnych, które stwarzają ryzyko w przypadku wystąpienia napadu, a także mogą wpływać na spadek postępów edukacyjnych z powodu opóźnienia intelektualnego, jakie może pojawić się u chorych dzieci.

Wyjątkowo ważne jest zrozumienie, że niepowodzenia szkolne mogą generować uczucie dyskomfortu u ucznia po przebytym napadzie padaczkowym. Dlatego kluczowe jest dokładne wyjaśnienie reszcie klasy istoty tego zaburzenia, zapewniając jednocześnie dziecku spokój i zrozumienie.

Krzywdzące postawy wobec dzieci, wynikające z niewłaściwego zrozumienia choroby, mogą prowadzić do zakłóceń w procesie socjalizacji oraz stać się źródłem frustracji, co z kolei może wyzwalać negatywne emocje, wpływając na równowagę systemu nerwowego i powodować kolejne napady.

Zajęcia sportowe w szkole. Czy dziecko z epilepsją może brać w nich udział?

Przy rozważaniach na temat jakości życia, warto zauważyć, że chociaż większość dzieci z epilepsją może aktywnie uczestniczyć w różnego rodzaju ćwiczeniach i grach sportowych, istnieje powszechne przekonanie społeczne, że wysiłek fizyczny podczas takich aktywności może negatywnie wpływać na ich zdrowie. Jednakże przeciwnie, aktywność fizyczna, jaką oferują gry i zabawy, korzystnie wpływa na prawidłowy rozwój ruchowy dziecka.

Pływanie, jazda na rowerze, jazda konna, badminton, tenis, hokej czy piłka nożna są bezpieczne dla dzieci z epilepsją, o ile w ich pobliżu znajduje się opiekun, świadomy postępowania w przypadku napadu.

Ważne jest, aby nie wykluczać dziecka z zabaw i ćwiczeń, ponieważ takie ograniczenia mogą prowadzić do poczucia odrzucenia, izolacji, niższej samooceny oraz negatywnie wpływać na jego funkcjonowanie w środowisku rodzinnym, szkolnym oraz wśród rówieśników. Unikanie aktywności może być przyczyną pogorszenia jakości życia chorych dzieci i warto o tym pamiętać.

Epilepsja u dzieci a orzeczenie o niepełnosprawności

Rodzic dziecka z epilepsją może ubiegać się o uzyskanie statusu osoby niepełnosprawnej dla swojej pociechy. Orzeczenie o niepełnosprawności pozwoli korzystać z ulg, przywilejów oraz świadczeń dla chorego dziecka i jego opiekuna.

Podsumowanie

W artykule omawiającym epilepsję u dzieci skoncentrowaliśmy się na trzech głównych aspektach: diagnozie, leczeniu i wpływie na środowisko szkolne. Przedstawiliśmy różnorodność objawów epilepsji, zaznaczając, że diagnoza opiera się na badaniach neurologicznych, krwi i obrazowych mózgu. W kontekście leczenia podkreśliliśmy różnorodność terapii, w tym farmakoterapii i diety ketogenicznej. Ostatni fragment artykułu skupił się na wpływie choroby na edukację, podkreślając znaczenie zrozumienia otoczenia i odpowiedniego wsparcia w umożliwianiu dzieciom pełnego uczestnictwa w życiu szkolnym.

Mimo wyzwań istnieją skuteczne metody diagnozy, leczenia i wsparcia, które poprawiają jakość życia osób z epilepsją, szczególnie w kontekście ich edukacji.